„Serce Paderewskiego”

Wystawa współfinansowana ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego

Inspiracją do przygotowania wystawy stała się historia szczątków Ignacego Jana Paderewskiego – jego serca i ciała, które od śmierci artysty w 1941 roku przebyły długą drogę, aby znaleźć się w miejscu ostatniego spoczynku. Celem wystawy jest opowiedzenie ciekawej historii, która znana jest tylko nielicznym. Do jej przygotowania posłużą unikatowe zbiory, głównie z prywatnego archiwum Jerzego Kossa – fotografa i historiografa, jednego z dwóch żyjących członków Komitetu Serca Paderewskiego.Tuż przed śmiercią Ignacy J. Paderewski ustnie przekazał siostrze, Antoninie Paderewskiej Wilkońskiej, swą wolę, że „serce przekazuje Polonii natomiast ciało niech wróci do wolnej Polski”. Pogrzebem mistrza Paderewskiego zajął się Jan Smoleński. Zgodnie z przekazaną mu przez A. Wilkońską wolą, usunął serce ze zwłok zmarłego, zabalsamował je i czekał na dalsze dyspozycje. Te nie nadeszły, gdyżcztery miesiące po odejściu Paderewskiego zmarła również Antonina Wilkońska. Smoleński podjął decyzję o umieszczeniu serca w mauzoleum cmentarza Cypress Hill. Jan Smoleński nie nagłośnił sprawy, a po jego śmierci nikt nie znał miejsca pochowania serca pianisty.Przypadkowego odkrycia miejsca pochówku dokonał Conrad J. Wycka wraz ze swoim szwagrem Henrykiem Archackim w roku 1959. Zwiedzając nowojorski cmentarza znaleźli niszę numer 25 bocznej nawy, oznaczonej literą „G“. Tam widniała mała marmurowa płyta z nazwiskiem; Ignacy Jan Paderewski, oraz rokiem urodzin i śmierci: 1860 -1941. Henryk Archacki, będąc gorącym miłośnikiem polskości postawił sobie za cel znalezienie godniejszego i emocjonalnie bliższego Polonii miejsca pochowania serca artysty. W roku 1983 poinformował o sprawie Kongres Polonii Amerykańskiej, który trzy lata później powołał Komitet Serca Paderewskiego. Przewodniczącym mianowano oczywiście Henryka Archackiego. Za najlepsze miejsce pochowania serca uznano Narodowe Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown, PA,  którego dyrektorem i kustoszem był o. Lucjusz Tyrasiński. 21 czerwca 1986 r. urna została przywieziona do Johnson Atelier Technical Institute of Sculpture w Mercerville, NJ, do pracowni rzeźbiarza Andrzeja Pityńskiego. Tam, siedmioosobowa komisjazdecydowała, że trzeba rozwinąć grube zwoje bandaża z gazy, by przekonać się, co kryją. Nie było wątpliwości – w urnie znajdowało sięzabalsamowane serce Paderewskiego. Ponownie otulone świeżą gazą, poświęcone przez o. Lucjusza Tyrasińskiego, wraz z dokumentem świadków wydarzenia, umieszczono i zalutowano w urnie-płaskorzeźbie wykonanej przez Andrzeja Pityńskiego. Płaskorzeźba ma kształt polskiego orła w koronie z rozpiętymi skrzydłami, opartego na kompozycji koła o średnicy 120 cm i grubości 22, 5 cm.  W centralnym punkcie przedstawia ekspresyjną twarz Paderewskiego skłonioną nad pozłoconym sercem, spoczywającym na fragmencie klawiatury fortepianu. Tego samego dnia potajemnie przewieziono urnę do Amerykańskiej Częstochowy i przytwierdzono do marmurowej ściany wschodniej części westibulu świątyni. Uroczystość odsłonięcia i dedykacji odbyła się 29 czerwca 1986 r., w czterdziestą piątą rocznicę śmierci Paderewskiego.„Serce Paderewskiego” jest rozumiane nie tylko w wymiarze cielesnym, ale równieżjako serce filantropa, patrioty, który ogromną część swojego  majątku przekazywał na cele charytatywne. Zbierał fundusze na pomoc ofiarom wojny i był jednym ze współzałożycieli komitetów pomocy Polakom w Paryżu i Londynie. W 1915 założył wraz z pisarzem Henrykiem Sienkiewiczem w Vevey Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Dochody z koncertów przekazywał na rzecz bezrobotnych amerykańskich muzyków, jak również Fundacji wspierającej weteranów Legionu Amerykańskiego. Prezydent Franklin Delano Roosevelt pisał o Ignacym Paderewskim jako o „współczesnym nieśmiertelnym”.

 
Wystawa współfinansowana ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego